Stres to nieodłączna część naszego codziennego życia. Nie możemy mu zapobiec a jedynie uodpornić. Według statystyk stanowi on około 70 % wizyt u lekarza. Wiadomo nie od dzisiaj, że stres, nawet ten krótkotrwały, robi spore spustoszenia w naszym organizmie. Również w przypadku przewlekłego zapalenia wątroby jego wpływ nie pozostaje obojętny.
Czym jest stres?
Stres jest definiowany jako nagłe zaburzenie równowagi organizmu i wpływa nie tylko na psychikę człowieka, ale również na wiele narządów. Chroniczny stres powoduje, że wydzielany kortyzol uwalnia glikogen zmagazynowany w wątrobie i mięśniach, a wówczas zwiększa się poziom glukozy we krwi, co z kolei powoduje wydzielanie insuliny. Ten długotrwały stan prowadzi do insulinooporności i w efekcie również otyłości i nadwagi. Symptomy insulinooporności to m. in otyłość brzuszna, problemy z pamięcią, bóle stawów, uczucie zimna itd. Stres sam w sobie dzielimy na stres krótkotrwały – który w danym momencie pobudza organizm do działania, oraz ten długotrwały – kiedy stresująca sytuacja trwa kilka dni czy nawet miesięcy. Dłuższe pozostawanie w stanie stresu może doprowadzić do chorób takich jak nadciśnienie, cukrzyca, zespół jelita drażliwego, a także może zwiększać ryzyko zawału i wystąpienia autoimmunologicznych chorób, takich jak atopowe zapalenie skóry (AZS) oraz łysienie plackowate.
Pod wpływem długotrwałego stresu zwiększa się podatność na przeziębienia i stany zapalne – w tym zapalenie wątroby. Stres w obrębie przewodu pokarmowego może wpływać m.in. na motorykę, wydzielanie gruczołów, funkcjonowanie błony śluzowej czy przepływ w drobnych naczyniach krwionośnych. Dodatkowo stres może, poza wyzwoleniem choroby, nasilać już istniejące zaostrzenie lub skracać okres remisji (wyciszenia) choroby. I tak pewne badanie pokazało, iż osoby z nasilonymi symptomami psychologicznego stresu, w późniejszym czasie częściej umierały z powodu chorób wątroby. W stresie zmniejsza się również wchłanianie witamin i składników mineralnych z jelit. Obniża się także poziom antyoksydantów w naszym organizmie.
Jak stres wpływa na wątrobę?
Pod wpływem stresu, w wątrobie nasilona zostaje produkcja glukozy z glikogenu. Zwiększone wydzielanie glukozy do krwi, może doprowadzić do cukrzycy wywołanej przewlekłym stresem. Zmiany zachodzą także w stężeniu wolnych kwasów tłuszczowych we krwi, gdyż ich poziom wzrasta. Zatem w badaniach można zauważyć wzrost cholesterolu czy trójglicerydów, co nie jest pożądane. Udowodniono również, że akumulacja hormonów stresu może powodować zmiany w komórkach produkowanych przez wątrobę, co w rezultacie może prowadzić do poważnych schorzeń tego organu, a w przypadku już istniejącej jej choroby – stan pogorszyć. Mówi się także o tym, że wątroba, jako narząd odtruwający organizm niejako musi “posprzątać” również skutki długotrwałego stresu co ją osłabia i naraża na pogorszenie jej stanu. Kiedy układ nerwowy nie daje sobie już rady (np. w skutek stresu) wywołuje to choroby różnych organów, a w pierwszej kolejności wątroby. W szczególności stres obniża odporność i zwiększa wrażliwość wątroby na różne infekcje.
Jak radzić sobie ze stresem
Często osoby, które dotknięte są stresem zajadają go. Jednak pamiętać należy, że “nagroda” w postaci czekolady czy innych słodkości tylko na chwilę spowoduje wyrzut hormonów szczęścia – endorfin. Pamiętajmy, że gdy sięgamy po cukry proste bądź też niezdrowe tłuste produkty bogate w tłuszcze trans, nasza wątroba cierpi, co może tylko pogorszyć jej stan chorobowy. Warto zastąpić to zajadanie stresu uzupełnieniem diety o składniki, które to wspierają układ nerwowy w walce z tymże stresem i który stara się go wyciszyć. Takimi produktami są między innymi zdrowe nienasycone kwasy tłuszczowe zawarte w orzechach, oleju lnianym, makreli i sardynkach. Warzywa (zwłaszcza szpinak), owoce, pestki dyni i słonecznika oraz pełnoziarniste pieczywo uzupełniają poziom witamin A, B, C, E i D, oraz magnez, wapń, potas, cynk, żelazo, selen – które to także wspierają organizm w zwalczaniu objawów stresu.
Alkohol (który nierzadko jest przyczyną zapalenia) ma działanie podnoszące ciśnienie krwi. Wątroba jest najważniejszym organem odpowiedzialnym za metabolizowanie alkoholu, więc jest szczególnie podatna na uszkodzenia powodowane przez alkohol. Prace te wskazują, że ludzie traktują alkohol jako sposób radzenia sobie ze stresem ekonomicznym, stresem w pracy oraz z problemami małżeńskimi. Wyniki wielu badań ukazują, że alkohol w rzeczywistości wywołuje reakcję stresową, stymulując uwalnianie hormonów przez podwzgórze, przysadkę mózgową i nadnercza.
Jaką dietę należy zatem uwzględnić?
Stres to nic dobrego. Niestety występuje on powszechnie, a jedyne, co możemy zrobić to nauczyć się z nim radzić. Czasem pomóc może spacer, słuchanie muzyki czy pobycie w ciszy. W skrajnych przypadkach natomiast, warto byłoby porozmawiać z psychologiem, który podpowie jak z tym stresem się zmierzyć i jak go zwalczyć. Wątroba, jak i pozostałe narządy, nie pozostaje obojętna na skutki działania stresu.
Bibliografia:
[1] Sadava, S.W., & Pak A.W. Stress-related problem drinking and alcohol problems: A longitudinal study and extension of Marlatt’s model.
[2] Jennison, K.M. The impact of stressful life events and social support on drinking among older adults: A general population survey. International Journal of Aging and Human Development 35(2):99-123,
[3] Urbaszek A. Jak radzić sobie ze stresem [w:] Śliż D., Mamcarz A. (red.) (2018) Medycyna stylu życia.
Aleksandra Szłapka
DIETETYK KLINICZNY, SPECJALISTKA ELITE POLSKA, PASJONATKA ZDROWEGO STYLU ŻYCIA. SPECJALISTKA W DZIEDZINIE CHORÓB AUTOIMMUNOLOGICZNYCH.
