Układ trawienny składa się z przewodu pokarmowego oraz współpracujących z nim dwóch gruczołów trawiennych: wątroby i trzustki.
Wątroba – najważniejszy organ człowieka
Wątroba jest największym organem człowieka, waży przeciętnie około 1,5 kg, odpowiada za ponad 500 procesów chemicznych i ponad 5000 różnych funkcji życiowych naszego organizmu. Jest to swego rodzaju centrum laboratoryjne, bez którego człowiek nie mógłby normalnie funkcjonować ani żyć. Nieustannie trwa produkcja żółci, czynników krzepnięcia krwi, następuje przemiana materii, oczyszczanie krwi ze szkodliwych substancji, magazynowanie wielu niezbędnych substancji w tym m.in. glikogenu.
Wątroba na szczęście jest też jednym z tych organów, który posiada umiejętności regeneracji, można zatem śmiało stwierdzić, że jest to narząd do zadań specjalnych, który biorąc udział w wielu procesach metabolicznych i regulacyjnych odpowiada za dobry stan wszystkich naszych organów i układów (mózgu, serca, naczyń, układu trawiennego, układu chłonnego , nerek).
Choroby wątroby
Choroba wątroby to ogólny termin odnoszący się do każdego stanu wpływającego na funkcjonowanie wątroby. Stany te mogą rozwinąć się z różnych powodów, a nieleczone prowadzić do trwałych uszkodzeń.
W bardzo wczesnym stadium – choroby wątroby najczęściej nie dają żadnych oczywistych oznak somatycznych i wykrywane są zwykle przypadkowo podczas okazjonalnych badań krwi czy USG jamy brzusznej. Dzieje się tak dlatego, gdyż wątroba jest dużym narządem i zanim wystąpią jakiekolwiek objawy chorobowe to znaczna ilość tkanki wątrobowej musi zostać uszkodzona.
Objawy choroby wątroby
Objawy choroby wątroby różnią się w zależności od przyczyny, istnieją jednak pewne ogólne symptomy, które mogą świadczyć o jej złym stanie.
Obejmują one:
- gorycz w ustach,
- nadmiar ciepła w organizmie,
- słaba tolerancja alkoholu,
- pojawienie się na ciele brązowych znamion, piegów, plam,
- niestrawność,
- wzdęcia,
- zaparcia lub biegunki,
- zimna i wilgotna skóra,
- suche, zaczerwienione, swędzące oczy,
- jaskrawoczerwony język,
- zabarwiony na żółto spód języka,
- skurcze w łydkach i palcach rąk,
- zaczerwienienie dłoni od wewnętrznej strony, zwłaszcza w okolicach kciuka,
- brak możliwości zrobienia kroku prawą nogą na taką samą odległość jak i lewą.
Objawy chorobowe wątroby możemy podzielić na te wczesne oraz na te występujące w późniejszym bardziej zaawansowanym stadium.
Wczesne objawy choroby wątroby
Wczesne objawy chorobowe – stadium początkowe to:
- pogorszenie apetytu,
- słabe trawienie, wzdęcia, odbijanie,
- słaba tolerancja tłustych pokarmów,
- nieprzyjemny oddech,
- trudności w koncentracji i pamięci,
- wahania nastroju, stany depresyjne, apatia, a nawet gwałtowne utraty świadomości,
- nasilenie alergii,
- bóle migrenowe głowy, zawroty głowy,
- podwyższone ciśnienie,
- przewlekłe zmęczenie,
- wzmożony apetyt na słodycze,
- zaburzenia snu.
Objawy występujące w późniejszym przebiegu chorób wątroby
Objawy występujące w późniejszym przebiegu chorób wątroby to:
- zażółcenie skóry i oczu, znane jako żółtaczka,
- blady – odbarwiony, zakrwawiony lub czarny stolec,
- ciemny mocz,
- swędząca skóra,
- obrzęk kostek, nóg lub/i brzucha,
- nudności, wymioty,
- zmniejszony apetyt lub jego brak,
- ciągłe zmęczenie,
- łatwe siniaczenie, krwotoki z nosa,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- ból lub dyskomfort w prawym podżebrzu.
Objawy przewlekłego zapalenia wątroby
Objawy przewlekłego zapalenia wątroby są podobne jak w przypadku ostrych zapaleń wątroby, czyli:
- ogólne osłabienie, szybkie męczenie się,
- zmniejszona wydajność pracy,
- senność,
- roztargnienie, przygnębienie, nerwowość, brak apetytu,
- w ustach uczucie goryczy lub metaliczny posmak,
- wzdęty brzuch, uczucie ciężkości, ból brzucha,
- zaparcia na zmianę z biegunkami,
- krwawienie dziąseł, siniaki, pękanie naczynek,
- lekkie zażółcenie spojówek, powłok skórnych,
- nadmierna potliwość,
- świąd skóry,
- stany podgorączkowe,
- dyskomfort w prawym podżebrzu.
Przyczyny chorób wątroby
Przyczyny chorób wątroby mogą być bardzo różne i mogą to być :
- zły styl życia,
- nieodpowiednie odżywianie, zbyt przetworzona żywność,
- stres,
- genetyka,
- toksyny środowiskowe,
- nadużywanie leków,
- zatrucia pokarmowe,
- zatrucia chemiczne,
- infekcje bakteryjne, wirusowe, pasożytnicze,
- autoimmunologiczne stany zapalne,
- nowotwory,
- zaburzenia metaboliczne wrodzone lub nabyte,
- zaburzenia hormonalne,
- choroby współistniejące zwłaszcza przewodu pokarmowego,
- zabiegi chirurgiczne,
- używki typu alkohol, papierosy, narkotyki a nawet nadmiar kofeiny.
Diagnostyka chorób wątroby
Bardzo ważnym elementem diagnostyki wątroby jest odpowiednie różnicowanie objawów w korelacji z wynikami badań. Nudności i wymioty to nie zawsze tylko zatrucie pokarmowe czy niestrawność, ponieważ może wiązać się to z zapaleniem wątroby, czy też kamicą dróg żółciowych.
Żółty odcień skóry czy białek ocznych to często objaw żółtaczki, gdyż wątroba ma trudności z metabolizowaniem bilirubiny (normalnego produktu rozkładu starych czerwonych krwinek). Skłonność do nadmiernego krwawienia lub łatwego powstawania siniaków wiąże się często z dysfunkcją hepatocytu, który w wyniku stanu zapalnego nie jest w stanie wytwarzać czynników krzepnięcia krwi w odpowiednich ilościach.
Zmęczenie, osłabienie, utrata masy ciała i duszność w przebiegu chorej wątroby to nierzadko skutek zaniku mięśni, gdyż z powodu niezdolności wątroby do wchłaniania aminokwasów i ich syntezy, następują niedobory tkankowe w niezbędne aminokwasy budulcowe.
Ponieważ wątroba bierze udział w metabolizmie hormonów płciowych, może wystąpić ginekomastia (powiększona tkanka piersi u mężczyzn) i impotencja .
W schyłkowej fazie choroby wątroby może wystąpić wodobrzusze (gromadzenie się płynu w jamie brzusznej ) i obrzęk nóg z powodu nieodpowiedniej produkcji albuminy przez wątrobę.
Mogą również wystąpić trudności w metabolizowaniu amoniaku, powodując wzrost jego poziomu we krwi, co skutkuje dezorientacją i zmianami na poziomie psychiatrycznym spowodowanymi encefalopatią wątrobową (encefala = mózg + patia = dysfunkcja).
Stłuszczeniowa choroba wątroby spowodowana nagromadzeniem cholesterolu i trójglicerydów w wątrobie nie zawsze jest związana z nadużywaniem alkoholu, a często właśnie powodowana jest nieodpowiednim trybem życia.
Objawy chorej wątroby ze względy na rodzaj schorzenia
Przegląd wybranych chorób.
Wiele chorób współistniejących może wpływać na wątrobę bezpośrednio lub pośrednio w wyniku choroby, która zaczęła się wcześniej w innym narządzie.
Stłuszczenie wątroby
To dziś najczęstsza na świecie przewlekła choroba wątroby, polega na odkładaniu się nadmiaru tłuszczu w wątrobie.
Podobnie jak większość chorób wątroby, ta początkowo również nie daje większych objawów, rozwija się powoli, po cichu, przechodząc z czasem w zapalenie wątroby.
Objawy jakie mogą się pojawić w wyniku tego schorzenia to:
Złe samopoczucie, ból i dyskomfort w prawym podżebrzu, uczucia pełności, wzdęcia, zmęczenie, mała wytrzymałość na wysiłek, bóle głowy, migreny, brak aptetytu, nudności, wymioty.
Kamica żółciowa
Objawy kamieni żółciowych długo mogą nie dawać znać o sobie. Małe są czasem wydalane z moczem, bez większych dolegliwości, większe kamienie będą powodować już dyskomfort w postaci wzdęć, uczucia pełności, ucisk pod prawym łukiem żebrowym zwłaszcza po spożyciu bardziej tłustego pokarmu lub wzdymającej potrawy.
Typowym objawem kamicy żółciowej jest atak kolki wątrobowej charakteryzujący się napadem ostrego bólu kolkowego będącego wynikiem przemieszczania się kamieni żółciowych. Jest to silny, pulsujący ból, najczęściej w prawym podżebrzu, ale może też promieniować na cały brzuch a nawet plecy d prawej łopatki. W wyniku niedrożności przewodów żółciowych może dojść do żółtaczki.
Mogą się też pojawić nudności i wymioty, odbijanie, stan podgorączkowy. Gdy choroba ma łagodny przebieg ataki bywają rzadkie a przerwa od jednego ataku do drugiego może trwać nawet kilka lat. Zaniedbanie tego stanu, nieleczenie może doprowadzić do poważnych powikłań z wymogiem interwencji chirurgicznej.
Zapalenie wątroby
Zapalenie wątroby to najczęściej występujące schorzenia tego organu. Najczęściej rozpowszechnione są zapalenia wątroby o podłożu wirusowym. Wyróżniamy zatem: wirusowe zapalenie wątroby typu A, B i C, bardzo rzadki Di E. Wciąż wykrywane są nowe wirusy wywołujące zapalenie wątroby , takie jak F czy G.
Choroba w wirusowym zapaleniu wątroby typu B od 2 tyg. – do 6 miesięcy może przebiegać bezobjawowo. Pierwsze symptomy to zazwyczaj , brak apetytu, zmęczenie, stany podgorączkowe, nudności, wymioty, ból brzucha, mogą pojawić się też jasne i odbarwione stolce, ciemne zabarwienie moczu. Stopniowo postępuje żółtaczka. Większość chorych wraca do zdrowia, jednak u niektórych osób może dojść do marskości wątroby.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C jest podstępne w przebiegu i groźniejsze od typu B, gdyż objawy są niewielkie lub w ogóle nie występują, a w ciągu kolejnych lat podstępnie może rozwinąć się marskość wątroby.
Inne infekcje mogą wpływać na wirusowy stan zapalny wątroby:
- Wirus Epsteina-Barra – powodujący mononukleozę zakaźną
- Adenowirus
- Wirus cytomegalii
Marskość wątroby
Wątroba mimo swoich dość wysokich umiejętności regeneracji, czasami odmawia posłuszeństwa i w wyniku trawiących ją procesów zapalanych, zaczynają obumierać komórki a z czasem tworzą się zwłóknienia i bliznowacenia. Dzieje się tak gdy narząd latami jest narażony na negatywne czynniki chorobotwórcze takie jak np. alkohol, trujące związki chemiczne czy wirusy. W wyniku powstałych zwłóknień ograniczony jest przepływ krwi, odpływ żółci i wątroba przestaje spełniać swoje funkcję, zaczyna rozwijać się marskość.
Objawy choroby pojawiają się gdy jest już dość poważny stan, czyli: osłabienie, ucisk lub ból, wzdęcia, brak apetytu, nudności, nieregularne stolce z naprzemienną tendencją do zaparć i biegunek, ból mięśni i stawów, żółtaczka, skąpomocz, świąd skóry, zaburzenia widzenia, częste krwotoki, chudnięcie, zaburzenia koncentracji, sennośc, niepokój, zmiany w zachowaniu neuropsychiatrycznym, depresja,
Dalsze następstwa choroby są dość krytyczne w przebiegu kończące się nawet zgonem.
Choroby wątroby o etiologii pasożytniczej
Udział wątroby w chorobach pasożytniczych jest problemem niezmiernie złożonym. Wątroba może odgrywać zasadniczą rolę w etiopatogenezie danego zarażenia lub też być przypadkowo wciągnięta w proces chorobowy. Proces chorobowy może dotyczyć miąższu wątroby, układu żółciowego, lub unaczynienia tego narządu, co powoduje, że obraz kliniczny będzie bardzo zróżnicowany w zależności od typu i fazy inwazji pasożytniczej. Poza nielicznymi wyjątkami (malaria, glistnica), w większości przypadków objawy chorobowe wątroby ujawniają się późno, nawet po wielu miesiącach lub latach od zarażenia. [1]
Po krótce jako najczęstsze zakażenia pasożytnicze możemy wyróżnić:
- Zarażenia pierwotniakowe: pełzakowica, Gardioza (lamblioza), malaria, toksoplazmoza,
- Robaki płaskie: tasiemczyce, przywry,
- Nicienie: toksokaroza (glista psia), glistnica (askarioza), węgorczyca.
W przebiegu różnych schorzeń istnieją ogólne oznaki świadczące o zaburzeniach pracy wątroby i warto umieć je w miarę wcześnie wychwytywać aby móc udzielić sobie jak najszybszego wsparcia.
Bibliografia:
- A. Panasiuk, red. Naukowa, Encefalopatia wątrobowa, PZWL, Warszawa 2016,
- E. Godziemba-Maliszewska, M. Jarosz, W. Respondek, Choroba stłuszczeniowa wątroby, PZWL, Warszawa 2010,
- M. Jarosz, J. Dzieniszewski, Kamica żółciowa, PZWL, Warszawa 2005,
- E. Sklianskaja, Wątroba. Leczenie bez lekarstw, Wydawnictwo ABA, Warszawa 2011,
- Red. S.J. Konturek, Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa 2013,
- Praca zbiorowa pod red. Krzysztofa Simona, Zakaźne choroby wątroby i dróg żółciowych, Wyd. II uaktualnione, Termida, Poznań 2015,
- A. Dembińska-Kieć, J.W. Naskalski, B. Solnica, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2017,
- https://liverfoundation.org
- https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/wzw-e-ostre-wirusowe-zapalenie-watroby-typu-e,3724,n,192#objawy-ostrego-wzw-e