Problemy z wątrobą to coraz częstszy problem, z którym zmaga się wielu ludzi. Ten ważny gruczoł pełni wiele istotnych funkcji w naszym organizmie między innymi oczyszcza i filtruje krew z substancji toksycznych, zachodzi w niej metabolizm białek, tłuszczy i węglowodanów oraz pełni funkcję odpornościową. W tym artykule dowiesz się, jak wspomóc działanie wątroby poprzez stosowanie odpowiedniej diety.
Rola dietoterapii
Coraz częściej mówi się o tym, iż nieprawidłowe żywienie może być czynnikiem etiologicznym schorzeń wątroby. Jeśli występuje ostry niedobór białka w diecie (niedożywienie typu kwashiorkor) przy odpowiedniej podaży energii z tłuszczy i węglowodanów, sprzyja to wystąpieniu stłuszczenia wątroby, a w późniejszym etapie jej zwłóknienia.
Nadmierna masa ciała również nie jest pożądana, gdyż w świetle badań stłuszczenie wątroby częściej występuje u osób borykających się z nadmierną masą ciała. Dlatego tak ważna jest prawidłowa dieta i styl życia, które to mogą pomóc zapobiec problemom z wątrobą.
Co szkodzi wątrobie?
Stres oksydacyjny został uznany za kluczowy czynnik powodujący uszkodzenie wątroby. Wywołane jest ono różnymi czynnikami np. alkohol, zanieczyszczenia środowiskowe czy składniki diety.
Po pierwsze alkohol. Trafia on właśnie do wątroby, która ma za zadanie go zmetabolizować. Wytwarza wówczas enzym – dehydrogenaze alkoholową. Dzięki temu etanol zostaje początkowo przekształcony do aldehydu octowego, a następnie do kwasu octowego. Powstały aldehyd octowy to silnie trująca substancja. Jest bardziej toksyczna niż etanol, który wprowadzamy do organizmu. Jeżeli alkohol spożywany jest często i w dużych ilościach komórki wątroby ciągle są uszkadzane, co wiąże się z rozwojem alkoholowej choroby wątroby. W przypadku mężczyzn toksyczna ilość etanolu to 40-60 g/dzień, a kobiet 20-30 g/dzień.
Po drugie oczywiście potrawy ciężkostrawne tj. tłuste mięsa, potrawy smażone na głębokim tłuszczu i duszone. Ciężkie, tłuste dodatki, jak również słodkie i bardzo kaloryczne ciasta/desery z bitą śmietaną, przygotowywane na bazie margaryny posiadającej bardzo szkodliwe tłuszcze typu trans. Napoje gazowane i zabarwione, spożywane w nadmiernych ilościach to zdecydowani przeciwnicy zdrowej wątroby jak i innych organów.
TOP produkty dla zdrowia wątroby
Udowodniono, że kawa posiada związki, które to mogą ochraniać hepatocyty i wspomagać ich regenerację, jak również działać przeciwzapalnie. Należą do nich między innymi polifenole (antyoksydanty, w tym kwas chlorogenowy), diterpeny (w tym kafestol, kafeol), sterole roślinne. Kofeina nie ma toksycznego wpływu na wątrobę. W świetle najnowszych badań dotyczących wpływu kawy na wątrobę okazuje się, że picie umiarkowanej jej ilości codziennie (około 2 filiżanek, ale nie więcej niż 4-5 filiżanek) jest dobre dla stanu wątroby i redukuje ryzyko rozwoju chorób tego narządu. Częste picie kawy oraz herbaty może także zapobiegać zwłóknieniu wątroby.
Warto spożywać również zieloną herbatę. W badaniu (Sakata R. i wsp.: Green tea with high-density catechins improves liver function and fat infiltration in non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD) patients: a double-blind placebo-controlled study) wykazano, że picie zielonej herbaty, która bogata jest w przeciwutleniacze przez okres 12 tygodni poprawiło poziom enzymów wątrobowych oraz może przyczynić się do zmniejszenia stresu oksydacyjnego jak i złogów tłuszczu w wątrobie.
Awokado również jest źródłem wielu pożądanych dla wątroby związków. Zawarty w nim glutation, wspiera wątrobę w usuwaniu z organizmu toksycznych substancji. Jest także źródłem wielu innych istotnych składników, które mogą spowolnić uszkodzenie wątroby.
Warte uwagi są również orzechy włoskie. Bogate są w kwasy tłuszczowe omega-3. Wykazano, że u osób ze stłuszczeniem wątroby, które je spożywały, występowały lepsze wyniki testów czynności wątroby. Dobrym źródłem kwasów omega- 3 są również ryby. Orzechy zawierają również glutation, który dodatkowo pomaga w detoksykacji.
Mówi się również o tym, że warzywa kapustne (tj. brukselka czy brokuły), również przyczyniają się do poprawy funkcji wątroby. Pewne badanie wykazało (Robbins G M. i wsp.: Heat treatment of Brussels sprouts retains their ability to induce detoxification enzyme expression in vitro and in vivo), że brukselka i ekstrakt z kiełków brokułów pomagają zwiększyć poziom enzymów detoksykacyjnych i chronić wątrobę przed uszkodzeniem. Są też dobrym źródłem chlorofilu – zielonego barwnika, który wiążąc się ze szkodliwymi substancjami (m.in. metalami ciężkimi) ułatwia ich wydalenie z organizmu. Badania dowiodły również, że związek ten zmniejsza ryzyko guzów wątroby. Warzywo to zawiera też glutation i siarkę – związki wspomagające wątrobę w usuwaniu toksycznych substancji z organizmu. Dobrym źródłem chlorofilu są również: cykoria, karczochy, brukselka, jarmuż i kapusta.
Naturalna hesperydyna jest kolejnym związkiem wspomagającym wątrobę. Występuje ona głównie w miąższu i skórkach owoców (np w skórce cytryny), dlatego najzdrowszym wyborem jest spożywanie niefiltrowanych, świeżo wyciśniętych soków lub świeżych owoców. Chroni ona komórki wątroby przed uszkodzeniem.
Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia jest pełna przeciwutleniaczy, które to chronią komórki wątroby przed destrukcyjnym działaniem wolnych rodników.
Skórka jabłka zawiera ogromne ilości pektyn (tj. błonnika rozpuszczalnego w wodzie). Pektyny przyczyniają się do oczyszczania organizmu – m.in. wiążą niektóre metale ciężkie, pomagają obniżyć poziom cholesterolu we krwi, jak również wspomagają pracę jelit. Jabłka bogate są także w glutation.
Betaina to aminokwas, który występuje w burakach. Wzmaga on produkcję żółci i wspomaga detoksykacyjne działanie wątroby. Działa również ochronnie na komórki wątrobowe. Buraki zawierają również pektyny, które to wspomagają odtruwające i oczyszczające funkcje tego gruczołu.
Czosnek i cebula to doskonałe źródło siarki. Siarka jest istotna dla zachowania prawidłowej pracy wątroby. Zwiększa ona wydzielanie kwasów żółciowych oraz wspomaga wątrobę w detoksykacji, w tym usuwaniu metali ciężkich z organizmu. Są również dobrym źródłem glutationu.
Jaką dietę należy zatem uwzględnić?
Oczywiście lekkostrawną, zróżnicowaną i dobrze zbilansowaną. Wybierajmy zdrowe i świeże produkty. Unikać należy potraw ciężkich, wzdymających i smażonych na głębokim tłuszczu oraz produktów obfitujących w tłuszcze trans i cukry proste. Warto pamiętać także o tym że prawidłowa masa ciała ma ogromne znaczenie w przypadku zdrowia wątroby. Unikajmy zatem nadmiernej masy ciała jak i niedożywienia białkowego, które doprowadzić może do nagromadzenia się tłuszczu w tym ważnym dla nas gruczole. Dbajmy o wątrobę, bo pełni ona ogromną rolę w utrzymaniu zdrowia całego organizmu.
Bibliografia:
[1] Hryniewiecki L, Żywienie w chorobach wątroby, [w:] J. Hasik, J. Gawęcki, Żywienie człowieka zdrowego i chorego, tom 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 197-186.
[2] Muriel P. i wsp.: Coffee and the Liver. 2017.
[3] American Chemical Society.: “Avocados Contain Potent Liver Protectants”, 2000
[4] Gupta V. i wsp.: Oily fish, coffee and walnuts: Dietary treatment for nonalcoholic fatty liver disease. World J Gastroenterol. 2015 Oct 7; 21(37): 10621–10635
[5] Hamad M E. i wsp.: Protective effect of whey proteins against nonalcoholic fatty liver in rats. Lipids Health Dis. 2011; 10: 57.
[6] Robbins G M. i wsp.: Heat treatment of Brussels sprouts retains their ability to induce detoxification enzyme expression in vitro and in vivo. J Food Sci, 2011 Apr;76(3):C454-61.
[7] Clifford T. i wsp.: The potential benefits of red beetroot supplementation in health and disease Nutrients, 2015 Apr 14;7(4):2801-22.
[8] Scheen A J, Luyckx F H. Obesity and liver disease. Clinical endocrinology & metabolism (2002), vol. 16, iss. 4, pp. 703-16.
[9] Mendez J., Tejada C.: Liver composition in kwashiorkor and marasmus. Volume 1, Issue 4, August 1962, 344-352.
[10] Sakata R. i wsp.: Green tea with high-density catechins improves liver function and fat infiltration in non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD) patients: a double-blind placebo-controlled study. Int J Mol Med. 2013 Nov;32(5):989-94.
[11] Cheraghpour M. i wsp.: Hesperidin improves hepatic steatosis, hepatic enzymes, and metabolic and inflammatory parameters in patients with nonalcoholic fatty liver disease: A randomized, placebo-controlled, double-blind clinical trial. Phytother Res. 2019 Aug;33(8):2118-2125. doi: 10.1002/ptr.6406.
[12] Milito A. i wsp.: Natural Sulfur-Containing Compounds: An Alternative Therapeutic Strategy against Liver Fibrosis. Cells. 2019 Nov; 8(11): 0.
Aleksandra Szłapka
DIETETYK KLINICZNY, SPECJALISTKA ELITE POLSKA, PASJONATKA ZDROWEGO STYLU ŻYCIA. SPECJALISTKA W DZIEDZINIE CHORÓB AUTOIMMUNOLOGICZNYCH.
