Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (ang. non-alcoholic fatty liver disease, NAFLD) to obecnie najczęstsza przyczyna przewlekłych chorób wątroby. Dobrze zbilansowana i odpowiednia dieta to podstawa zdrowia i dobrego samopoczucia. Budowanie dobrych nawyków jest prewencją wielu chorób i pozwala cieszyć się zdrowiem na dłuższy czas. W leczeniu niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby niezwykle ważna jest modyfikacja stylu życia, polegająca przede wszystkim na zmianie nawyków żywieniowych oraz zwiększeniu aktywności fizycznej.
Czym jest niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby?
W skrócie NAFLD. Jej występowanie związane jest z cukrzycą typu 2 czy też miażdżycą naczyń tętniczych. Bardzo często jest efektem nieodpowiedniej diety i stylu życia. Pojęcie NAFLD obejmuje szerokie spektrum chorobowe, zaczynając od niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFL), dalej niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH) i w efekcie postępujące zwłóknienie organu. Na przestrzeni ostatnich lat odnotowano znaczący wzrost zachorowalności na niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby, co jest związane z coraz częściej występującym siedzącym trybem życia, a także z długim okresem przebiegu choroby. Według prognoz, w najbliższym czasie choroba ta stanowić będzie najczęstsza przyczynę marskości i transplantacji wątroby na świecie.
Do głównych czynników ryzyka należą otyłość, w tym otyłość brzuszna, zespół metaboliczny i cukrzyca typu 2. Wyniki badań pokazują, że niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby występuje u około 70% pacjentów z rozpoznaną cukrzycą typu 2. Zatem w patogenezie choroby metabolicznej istotne jest połączenie trzech czynników: siedzącego trybu życia, niskiej aktywności fizycznej i złych nawyków żywieniowych. Styl życia ma znaczący wpływ na występowanie NAFLD. Działania takie jak modyfikacje dietetyczne, utrata masy ciała czy aktywność fizyczna są leczeniem pierwszego rzutu w tejże chorobie.
Dieta w stłuszczeniowej chorobie wątroby
Wiele badań sugeruje rolę diety o obniżonej kaloryczności (powodującą utratę ok. 0,5-1kg na tydzień) oraz wybieranie zdrowej żywności jako prewencję NAFLD. Wykazano iż dieta śródziemnomorska pozwala na skuteczne zmniejszenie poziomu stłuszczenia wątroby i rekomendowana jest ona w najnowszych wytycznych EASL/EASD/EASO. Badania wykazały, że u pacjentów stosujących dietę śródziemnomorską następuje zmniejszenie stłuszczenia narządu, nawet przy braku znaczącej utraty wagi. Dietę charakteryzują m.in. zmniejszona podaż cukrów prostych i przetworzonych węglowodanów oraz zwiększona ilość tłuszczów nienasyconych i kwasów omega-3.
Kolejnym ważnym czynnikiem jest nadmiar fruktozy w diecie, który to również wpływa na stłuszczanie wątroby i progresje NAFLD. Źródłem nadmiernej podaży fruktozy są słodzone napoje i wysokoprzetworzona żywność. Syrop kukurydziany, inaczej syrop glukozowo-fruktozowy, częsty składnik przetworzonych produktów, zwykle zawiera 53-55% fruktozy i 42% glukozy. Jest on bardzo złym wyborem dla osób chorujących na NAFLD. Badania obserwacyjne wykazały, że zawierające fruktozę napoje słodzone są powiązane ze stopniem zwłóknienia wątroby. W licznych badaniach udwowodniono, że dieta bogata we fruktozę indukuje de novo lipogenezę, prowadząc do podwyższonego poziomu trójglicerydów, cholesterolu oraz do dyslipidemii. Wysoka podaż fruktozy jest zatem również związana z rozwojem NAFLD. Warto zatem żeby pacjenci unikali zwłaszcza napojów słodzonych, pieczywa cukierniczego i dań typu instant.
Wytyczne EASL/EASD/EASO zalecają 7-10% utratę masy ciała w celach poprawy wątrobowych prób laboratoryjnych i histologicznej aktywności choroby. Ważne jest, aby pacjent chorujący na NAFLD dążył do redukcji masy ciała co pozwoli odciążyć wątrobę i zmniejszyć jej otłuszczenie. Odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna pozwalają w ciągu 6–12 miesięcy na obniżenie stężenia AspAT/ALAT oraz GGTP, poprawę wrażliwości na insulinę, redukcję stłuszczenia oraz zapalenia wątroby. Ponadto zaawansowanie stłuszczenia wątroby po modyfikacjach stylu życia znacząco zmniejsza się u osób starszych oraz u chorych na cukrzycę typu 2. Dowiedziono również, że brak w diecie ryb i kwasów omega-3 skutkuje bardziej nasilonymi zmianami zapalnymi w przestrzeniach wrotnych i płatach wątroby. Badania pokazują także, że u pacjentów którzy przyjmują omega-3 można zaobserwować poprawę w procesie chorobowym.
Kolejne badanie pokazało również dobroczynne działanie kawy, bowiem picie dwóch do trzech filiżanek kawy dziennie zmniejsza rozwój NAFLD. Wykazano, że dieta osób z NAFLD zwykle charakteryzuje się nadmierną ilością fruktozy, słodzonych napojów, mięsa, kwasów nasyconych, cholesterolu i zmniejszoną podażą błonnika, ryb, kwasów tłuszczowych, omega-3, witamin co należy zmienić.
Aktywność fizyczna w non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD)
W opublikowanym przez Journal of Hepatology przeglądzie systematycznym, analizującym łącznie 24 badania nad efektem aktywności fizycznej u osób z NAFLD, badacze zaobserwowali spadek tłuszczu wewnątrzwątrobowego o 20-30% nawet bez szczególnej utraty masy ciała. Efekt ten nie różnił się znacząco pomiędzy poszczególnymi formami aktywności fizycznej (ćwiczenia aerobowe, siłowe, interwałowe), natomiast zanikał po zaprzestaniu tejże aktywności. To pokazuje jak aktywność fizyczna odgrywa ważną rolę w leczeniu tej choroby. Wyniki pewnej metaanalizy wskazują, że wysiłek fizyczny w niewielkim stopniu poprawia parametry metaboliczne pacjentów z NAFLD. Dzięki temu, że każdego dnia zapewnimy naszemu ciału trochę ruchu, możemy wpłynąć na dodatkową redukcję masy ciała co w tej chorobie ma ogromne znaczenie.
Podsumowanie
Odpowiednia dieta pozbawiona cukrów prostych i tłuszczy trans oraz regularna aktywność fizyczna sprzyja zatrzymaniu a nawet zmniejszeniu stłuszczenia wątroby. Ważne jest, aby osoby chore dążyły do utraty masy ciała i zmieniły swoje nawyki żywieniowe co pozwoli w efekcie na lepszą jakość życia.
Bibliografia:
[1] Vajro P, Lenta S, Socha P i wsp. Diagnosis of Nonalcoholic Fatty Liver Disease in Children and Adolescents: Position Paper of the ESPGHAN Hepatology Committee. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2012;54:700-713.
[2] Zelber-Sagi S, Ratziu V, Oren R. Nutrition and physical activity in NAFLD: An overview of theepidemiological evidence. World J Gastroenterol 2011;17:3377-3389.
[3] Caton PW, Nayuni NK, Khan NQ i wsp. Fructose induces gluconeogenesis and lipogenesis through a SIRT1-dependent mechanism. J Endocrinol 2011;208:273-283.
[4] Kumar N, Kumar J, Chandrakishore D. Prevalence of non-alcoholic fatty liver disease in type 2 diabetes mellitus patients in a tertiary care hospital of Bihar. IAIM. 2017; 4(9): 54–58, doi: 10.18203/2320-6012. ijrms20181290
Aleksandra Szłapka
DIETETYK KLINICZNY, SPECJALISTKA ELITE POLSKA, PASJONATKA ZDROWEGO STYLU ŻYCIA. SPECJALISTKA W DZIEDZINIE CHORÓB AUTOIMMUNOLOGICZNYCH.
