Położenie wątroby
Wątroba jest drugim największym narządem człowieka (po skórze), narządem miąższowym i największym gruczołem trawiennym, zajmującym prawe podżebrze, górną część nadbrzusza oraz przyśrodkową część lewego podżebrza; ma masę ok. 1,5 kg i zdrowa jest barwy czerwono-brunatnej (ze względu na dużą ilość krwi, która przez nią przepływa).
Budowa wątroby
Jej kształt zależny jest od stanu sąsiadujących z nią narządów.
Wątroba jest też podwójnie unaczyniona czyli ma dwa źródła dostarczania krwi:
- odżywczo przez tętnicę wątrobową doprowadzającą krew utlenowaną i
- czynnościowo przez układ wrotny, który dostarcza krew odtlenowaną oraz bogatą w składniki pokarmowe.
Składa się z paru typów komórek o różnym pochodzeniu, w większości z hepatocytów, ale także z komórek nabłonka dróg żółciowych (cholangiocytów), komórek gwiaździstych, komórek Kupffera i komórek śródbłonka sinusoidalnego wątroby.
Hepatocyty
Hepatocyty stanowią podstawową populację komórek strukturalnych nabłonka wątroby. Tworzą znaczną część objętości wątroby i są odpowiedzialne za najważniejsze funkcje w wątrobie. Żyją około roku, po czym ulegają naturalnemu procesowi zaprogramowanej śmierci komórki czyli apoptozie.
Cholangiocyty
Cholangiocyty są drugą pod względem ilości komórek nabłonkowych wątroby i pełnią bardziej zwyczajną funkcję – wyściełają światło dróg żółciowych.
Komórki gwiaździste
Następne są komórki gwiaździste, które przechowują witaminę A w kroplach lipidów. Aktywowana komórka gwiaździsta odpowiedzialna jest za organizację kolagenu i może prowadzić do włóknienia miąższu oraz bliznowacenia wątroby uszkodzonej.
Funkcje wątroby
Wątroba jest kluczowym ośrodkiem dla wielu procesów fizjologicznych.
Funkcje
- gospodarka glukozą – w zależności od zapotrzebowania przekształcanie glukozy w glikogen lub jej resynteza;
- gospodarka białkami – produkcja albumin (czyli białek osocza) i fibrynogenu oraz protrombiny (czynników krzepnięcia krwi);
- gospodarka tłuszczami – przetwarzanie węglowodanów i białek w tłuszcze; synteza lipoprotein, cholesterolu, fosfolipidów;
- produkcja żółci, która jest niezbędna w emulgacji tłuszczów oraz poprawia wchłanialność witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K);
- magazyn witamin (głównie A, D oraz B12) oraz mikroelementów: żelaza i miedzi;
- detoksykacja – neutralizowanie z organizmu toksyn znajdujących się w organizmie m.in. leków, alkoholu, amoniaku i hormonów
- termoregulacyjna – wytwarzanie ciepła;
- wytwarzanie heparyny – czynnika przeciwkrzepliwego;
- przemiana hemu – zamiana hemu w bilirubinę (składnika żółci);
- regulacja objętości krwi w organizmie;
- niszczenie komórek dzięki fagocytozie różnych komórek zagrażających (np. bakterii, wirusów) lub niepotrzebnych organizmowi (np. obumierających komórek) poprzez makrofagi.
Regeneracja wątroby
Wątroba ma niezwykłą funkcję regeneracyjną nawet niewielki jej fragment jest w stanie zapewnić wyżej wspomniane funkcje. Po usunięciu nawet 3/4 masy wątroba jest w stanie odbudować pierwotną masę już po kilkunastu tygodniach.
Mimo zdolności regeneracyjnych wątroby należy dbać o ten narząd, ponieważ wiele jednostek chorobowych powoduje nieodwracalne uszkodzenie struktur komórek wątroby, co może prowadzić do całkowitej niewydolności narządu.
Podsumowanie
Ryzyko zachorowania ściśle współgra ze stylem życia. Nadużywanie leków (polipragmazja – wielolekowość) i alkoholu może doprowadzić do bezpośredniego uszkodzenia wątroby, także nieprawidłowa dieta sprzyja chorobom dróg żółciowych oraz kamicy.
Podsumowując wątroba jest istotnym narządem, o który trzeba zadbać. Wpływa na równowagę całego organizmu człowieka – spełnia cztery ważne funkcje: metaboliczną, zapasową, detoksykacyjną i magazynującą.
Podstawą jest profilaktyka i regularne (raz do roku) wykonywanie prób wątrobowych. Badania monitorujące pracę wątroby: białko całkowite, bilirubina całkowita, ALAT, ASPAT warto wykonać wraz z innymi badaniami profilaktycznymi. Prawidłowa diagnostyka chorób wątroby obejmuje wywiad lekarski, badanie palpacyjne i fizykalne.
Bibliografia
Trefts E, Gannon M, Wasserman DH. The liver. Curr Biol. 2017 Nov 6;27(21):R1147-R1151. doi: 10.1016/j.cub.2017.09.019. PMID: 29112863; PMCID: PMC5897118
Hartleb M, Simon K, Lipiński M, Drobnik J, Woroń J, Rydzewska G, Mastalerz-Migas A, Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ, Lekarz POZ 4/2017
Friedman SL: Hepatic stellate cells: protean, multifunctional, and enigmatic cells of the liver. Physiol Rev 2008; 88: 125-172.
Szczeklik A, Choroby wewnętrzne, tom 1, Kraków 2005
mgr Jagoda Szulc
MGR JAGODA SZULC, SPECJALISTA ELITE POLSKA, DIETETYK KLINICZNY, KTÓREGO CELEM JEST WPROWADZANIE DIETOTERAPII I ZMIAN STYLU ŻYCIA, A NIE TYLKO PRZECHODZENIE NA DIETĘ. SPECJALISTA W DZIEDZINIE CHORÓB GASTROENTEROLOGICZNYCH ORAZ CHORÓB AUTOIMMUNOLOGICZNYCH
