Wątroba jest najważniejszym organem naszego ciała, który odpowiedzialny jest za metabolizowanie alkoholu. Jest zatem szczególnie podatna na uszkodzenia powodowane przez alkohol. Jest ona magazynem składników odżywczych, produkuje białka i enzymy potrzebne do prawidłowego funkcjonowania, chroni ciało przed chorobami, metabolizuje i pomaga usunąć z organizmu szkodliwe toksyny. Jedną z takich toksyn jest właśnie alkohol. Jaki jest jego wpływ na wątrobę i jakie mogą być konsekwencje nadmiernego spożycia? Tego dowiesz się w tym artykule.
Dlaczego alkohol szkodzi wątrobie?
Podczas procesów metabolicznych alkoholu etylowego powstają toksyczne substancje prowadzące do uszkodzenia komórek tworzących miąższ wątroby – hepatocytów. Najsilniej działającą toksyną dla tych komórek jest aldehyd octowy. Alkohol prowadzi do przebudowy hepatocytów oraz ich włóknienia.
Udowodniono, iż kobiety są wrażliwsze na szkodliwe działanie alkoholu, gdyż dawka toksyczna jest niższa, niż u mężczyzn a toksyczne działanie następuje szybciej. Związki chemiczne zaangażowane w rozkładanie alkoholu również różnią się u kobiet i mężczyzn, przykładowo żołądki kobiet zawierają mniej enzymów biorących udział w rozkładaniu alkoholu (alkoholowej dehydrogenazy). Oznacza to, że kobiety rozkładają alkohol wolniej i ich wątroby są bardziej narażone na wyższe stężenie alkoholu przez dłuższy czas. To, w jaki sposób organizm kobiety rozkłada oraz usuwa alkohol, może wiązać się wieloma czynnikami m.in. ile i jak często kobieta pije, stężeniem estrogenu, a nawet z wielkością wątroby.
Etanol jest substancją, która bardzo szybko wchłania się z przewodu pokarmowego do organizmu. Jedynie niewielka jego część zostaje usunięta z moczem i wydychanym powietrzem. Znaczna większość trafia prosto do wątroby, która musi go zmetabolizować. Za metabolizm odpowiedzialny jest enzym dehydrogenaza alkoholowa, dzięki której etanol zostaje najpierw przekształcony do aldehydu octowego, a następnie do kwasu octowego. Aldehyd octowy jest silnie trującą substancją, bardziej toksyczną od samego etanolu, który to jest składnikiem wódki, piwa, wina i wszelkich innych rodzajów alkoholi. Zdolność do sprawnego metabolizowania alkoholu zależy właśnie od tego enzymu. Organizm każdego człowieka wytwarza inną jego ilość.
Alkohol spożywany okazjonalnie, w niewielkich ilościach, nie jest szkodliwy, gdyż zdrowy organizm potrafi go szybko zmetabolizować. Natomiast jego nadużywanie wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla zdrowia. Jeżeli alkohol spożywany jest często, wątroba regularnie jest uszkadzana, co skutkuje rozwojem alkoholowej choroby wątroby. Jej etapami są: alkoholowe stłuszczenie wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby oraz alkoholowa marskość wątroby.
Intensywne picie przez dłuższy czas może prowadzić właśnie do zapalenia wątroby. Objawy zapalenia obejmują: mdłości, brak apetytu, wymioty, gorączkę, bóle brzucha i nadwrażliwość, żółtaczkę, a czasem splątanie. Udowodniono, że jeśli picie alkoholu przy zapaleniu wątroby nadal trwa to może u niektórych pacjentów prowadzić do marskości, w której to przebiegu zdrowe komórki wątroby są zastępowane przez blizny (zwłóknienia) i w efekcie wątroba nie może spełniać swoich funkcji. Zapalenie wątroby jest sygnałem alarmowym, wskazującym, że wkrótce może dojść do marskości: na marskość zapada nawet do 70% pacjentów z zapaleniem wątroby.
Alkoholowa choroba wątroby
Alkoholowa choroba wątroby rozwija się u osób przewlekle nadużywających alkohol. Wpływ alkoholu na organizm jest uwarunkowany osobniczo i w dużej mierze zależy od predyspozycji genetycznych, a także od rasy. Ryzyko uszkodzenia wątroby jest wysokie, jeśli spożywa się 21 porcji alkoholu (liczonych po 8 gram czystego alkoholu) tygodniowo w przypadku mężczyzn oraz 14 porcji tygodniowo u kobiet.
Alkoholowe stłuszczenie wątroby
Pierwszym etapem choroby wątroby związanej z alkoholem jest alkoholowe stłuszczenie wątroby. W komórkach wątrobowych odkładają się wówczas komórki tłuszczowe, dochodzi do ich wstępnego uszkodzenia, jednak objawy mogą być bardzo łagodne i mało zauważalne (bolesność pod prawym łukiem żebrowym). Jeżeli chory zaprzestanie picia alkoholu, jest ogromna szansa na całkowite wyzdrowienie a choroba nie przechodzi w kolejne stadia.
Alkoholowe zapalenie wątroby
Alkoholowe zapalenie wątroby jest drugim stadium uszkodzenia wątroby przez alkohol. Objawy choroby zaczynają być już zauważalne. Chorzy skarżą się na zmęczenie, osłabienie, bóle w prawym podżebrzu, może pojawić się żółtaczka, stwierdzane bywa również wodobrzusze. W badaniu przedmiotowym może być wyczuwalna powiększona wątroba. Aby powstrzymać chorobę przed ostatnim stadium również konieczna jest abstynencja alkoholowa.
Marskość wątroby
Ostatnim i nieodwracalnym stadium jest marskość wątroby. Definiuje się jako włóknienie wątroby wywołane uszkodzeniem prawidłowego miąższu wątroby. Wątroba nie spełnia prawidłowo swoich funkcji, więc dochodzi do niekorzystnego działania toksyn na organizm, w tym na ośrodkowy układ nerwowy (tzw. encefalopatia wątrobowa), zaburzeń układu krzepnięcia, objawów ze strony przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, wzdęcia), obrzęków, wodobrzusza (konsekwencje niedoboru białek produkowanych przez wątrobę), utraty masy mięśniowej (również z powodu niedoboru białek), powstawania żylaków przełyku (wskutek krążenia obocznego) stwarzającym ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego. Osoby chore są mocno osłabione, zmęczone i wyniszczone. Pojawia się obniżone łaknienie, stany podgorączkowe, oraz większa podatność na infekcje. Abstynencja alkoholowa nie daje wyleczenia, lecz spowalnia postęp choroby i pozwala na osiągnięcie wyrównanej marskości.
Podsumowanie
Ważne jest, aby o wątrobę dbać, badać ją i sprawdzać regularnie. Objawy choroby nie są od razu zauważalne, a konieczna może być interwencja lekarska. Warto dostosować ilość spożywanego alkoholu do swojego organizmu, aby nie doprowadzić do choroby wątroby z nim związanej.
Bibliografia:
[1] Bird, G.L., and Williams, R. Factors determining cirrhosis in alcoholic liver disease. Molecular Aspects of Medicine 10(2):97-105, 1988.
[2] Tuyns, A.J., and Péquignot, G. Greater risk of ascitic cirrhosis in females in relation to alcohol consumption. International Journal of Epidemiology 13:53-57, 1984.
[3] Frezza, M.; Di Padova, C.; Pozzato, G.; et al. High blood alcohol levels in women: The role of decreased gastric alcohol dehydrogenase activity and first-pass metabolism. New England Journal of Medicine 322:95-99, 1990.
[4] Ramchandani, V.A.; Bosron, W.F.; and Li, T.K. Research advances in ethanol metabolism. Pathologie Biologie 49:676-682, 2001.
Aleksandra Szłapka
DIETETYK KLINICZNY, SPECJALISTKA ELITE POLSKA, PASJONATKA ZDROWEGO STYLU ŻYCIA. SPECJALISTKA W DZIEDZINIE CHORÓB AUTOIMMUNOLOGICZNYCH.
