Wątroba jest jednym z najistotniejszych narządów w naszym organizmie.
Opowiada za większość procesów odbywających się w naszym ciele. Odgrywa kluczową rolę w przemianach metabolicznych organizmu – bierze udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów oraz białek. Uczestniczy w wytwarzaniu i wydzielaniu żółci, dzięki czemu możliwy jest proces trawienia. Ponadto wątroba jest swoistym magazynem szeregu substancji (glikogenu, witamin, składników mineralnych).
Zachodzi w niej większość reakcji detoksykacyjnych. Kolejnym ważnym zadaniem jest metabolizm bilirubiny i funkcje immunologiczne – odpornościowe wątroby.
Czas trwania i zdolności regeneracyjne wątroby
Zbudowana jest z komórek wątrobowych – hepatocytów, które posiadają zdolność odbudowy. Jednakże mimo imponujących zdolności regeneracyjnych wątroby, nie są one nieograniczone.
Regeneracja wątroby to proces wymagający czasu i szczególnej troski o dietę oraz odpowiedni styl życia.
Czas trwania i możliwość samoregeneracji wątroby zależy od czynników uszkodzeń. Wątroba regeneruje się od kilku do kilkunastu tygodni, jednak przy nieodpowiedniej diecie i poddawaniu ciągłej ekspozycji na czynniki uszkadzające (np. alkohol) trwa to dłużej. Wątroba może ulegać bliznowaceniu w sytuacji długotrwałego urazu lub upośledzonej regeneracji. Uszkodzenie wątroby można podzielić na pięć stadiów, zaczynając od zapalenia, poprzez stłuszczenie, zwłóknienie, marskość i po nowotwór.
Najważniejsze przyczyny powstawania chorób wątroby
- nadmierne spożycie alkoholu,
- leki, także polipragmazja czyli przyjmowanie wielu leków jednocześnie
- substancje hepatotoksyczne (substancje o potwierdzonym działaniu uszkadzającym wątrobę to np. paracetamol czy aflatoksyny)
- nieprawidłowa dieta (obfitująca w cukier i/lub tłuszcze zwierzęce lub utwardzone tłuszcze roślinne),
- nadwaga i otyłość (a także występująca cukrzyca typu 2, zespół metaboliczny i nadciśnienie tętnicze),
- wirusy pierwotnie hepatotropowe – HAV, HBV, HCV, HDV, HEV i HGV, które powodują wirusowe zapalenie wątroby określane skrótem WZW i literą typu wirusa (np. wirus HCV powoduje WZW C, itd.)
- wirusy wtórnie hepatotropowe m.in. wirusy Herpes (HSV – wirus opryszczki pospolitej, CMV – wirus cytomegalii, EBV – wirus Epsteina i Barr czy VZV – wirus ospy wietrznej i półpaśca).
Najczęstsze choroby wątroby
- stłuszczenie wątroby na podłożu zespołu metabolicznego,
- alkoholowa choroba wątroby,
- wirusowe zapalenia wątroby,
- uszkodzenia polekowe.
Jak wspomóc regenerację wątroby
Zacznij od podstaw:
1. Nawodniaj się min. 30ml na każdy kilogram masy ciała (czyli osoba ważąca 80 kg powinna wypijać dziennie 2400ml wody)
2. Wysypiaj się. Zadbaj o 7-9 godzin dobrej jakości snu.
3. Stosuj dietę lekkostrawną i niskoprzetworzoną – opierającą się o produkty niewymagające etykiety ze składem lub krótkim i prostym składem: np. owoce, warzywa, mięso, ryby, strączki, orzechy, jaja, kasze, ryż i oliwa. Pozbawione dodatku cukru, syropu glukozowego i zbędnych dodatków „ulepszaczy smaku”, barwników i konserwantów.
4. Zadbaj o właściwą obróbkę termiczną. Wybieraj gotowanie, gotowanie na parze, pieczenie w rękawie, a unikaj smażenia i smażenia na głębokim tłuszczu. Nie rezygnuj z dobrej jakości tłuszczu i dodawaj go także na zimno np. olej z czarnuszki, olej lniany dodawaj do sałatki lub koktajlu.
5. Zadbaj o regularną umiarkowaną aktywność fizyczną (2 lub 3 lekkie treningi 45 minutowe tygodniowo i ok.10 000 kroków dziennie).
Następnie po zadbaniu o podstawy:
1. Wyeliminuj substancje uszkadzające pracę wątroby jak i innych narządów: alkohol, papierosy i inne używki.
2. Nie nadużywaj leków przeciwbólowych (np. paracetamolu). Zamiast leku najpierw napij się wody, wyjdź na spacer, połóż się wcześniej – gdy to nie pomoże rozważ wzięcie leku.
3. Wzbogać dietę o zioła i substancje wspierające pracę wątroby m.in.:
- Ostropest plamisty bogaty w pochodną flawonową – sylimarynę. Substancja aktywna zawarta w ostropeście – sylibina przeciwdziała postępowi niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby, działa przeciwutleniająco i przeciwzapalnie. Działanie jest ukierunkowane na redukcję uszkodzeń wątroby związanych z wirusami oraz modulację układu odpornościowego.
- Karczoch zwyczajny bogaty w cynarynę. Działa rozkurczowo i ochronnie na hepatocyty, pobudza produkcję i wydzielanie żółci przez wątrobę i ułatwia jej wypływ przez drogi żółciowe.
- L-asparaginian L-ornityny (LOLA) – bierze udział w najważniejszych procesach detoksykacji amoniaku powstającego w wyniku przemian białek (syntezie glutaminy oraz mocznika).
- Fosfolipidy, które zwiększają zdolności regeneracyjne hepatocytów, a także stabilizują i ochraniają przed działaniem czynników toksycznych ich błony komórkowe. Fosfatydylocholina poprawia czynność układów enzymatycznych oraz receptorów błonowych.
- Kurkumina to związek pozyskiwany z kłączy ostryżu długiego zwanego popularnie kurkumą. Działa m.in. żółciopędnie i żółciotwórczo. Ochrania komórki wątroby w sytuacjach jej uszkodzenia, spowodowanych działaniem różnych czynników hepatotoksycznych (np. paracetamolu, alkoholu i alfatoksyn). Warto stosować kurkuminę wraz z piperyną – aktywnym składnikiem pieprzu, która znacznie podwyższa biodostępność kurkuminy (nawet 2000 razy).
- Kwas ursodeoksycholowy (UDCA) między innymi ochrania cholangiocyty przed cytotoksycznym działaniem hydrofobowych kwasów żółciowych, pobudza wydzielanie żółci w wątrobie, ochrania hepatocyty przed apoptozą.
- Mniszek pospolity – regularne spożycie mniszka lekarskiego w diecie obniża akumulację lipidów w wątrobie.
- Kocanka piaskowa oprócz działania żółciotwórczego, pobudza także czynność wątroby. Stosowana jest w chorobach wątroby spowodowanych uszkodzeniem miąższu i niedostatecznym wytwarzaniem żółci, ale także w stanach skurczowych i zapalnych dróg żółciowych.
CIEKAWOSTKA
Wątroba nie jest unerwiona, dlatego choroby alkoholowe wątroby i inne schorzenia nie wywołują bezpośrednio dolegliwości bólowych. Zatem za ból zgłaszany przez pacjenta odpowiada okalająca organ torebka wątrobowa, która pod wpływem powiększenia wątroby ulega rozciągnięciu.
Bibliografia:
Kargulewicz A. Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby – Etiopatogeneza, epidemiologia, leczenie. Nowiny Lekarskie 2010; 79: 410–418.
Simon K. Diagnostyka chorób wątroby. Termedia Wydawnictwa Medyczne. Poznań 2012: 9-16.
Jump D, Depner C, Tripathy S, & Lytle, K. Impact of dietary fat on the development of non-alcoholic fatty liver disease in Ldlr−/− mice. Proceedings of the Nutrition Society, 2016 75(1), 1-9.
Suzuki A, Andrade RJ, Bjornsson E, Lucena MI, Lee WM, Yuen NA. Drugs associated with hepatotoxicity and their reporting frequency of liver adverse events in VigiBase: unified list based on international collaborative work. Drug Saf 2010, 1, 33 (6), 503‑22.
Federico A, Dallio M, Loguercio C. Silymarin/Silybin and Chronic Liver Disease: A Marriage of Many Years. Molecules. 2017 Jan 24;22(2):191.
Teterycz D, Michalak-Majewska M. „Karczoch zwyczajny (Cynara scolymus)-innowacyjny surowiec o bogatych właściwościach leczniczych.” Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych 593 (2018).
Hartleb M, Simon K, Lipiński M, Drobnik J, Woroń J, Rydzewska G, & Mastalerz-Migas A. Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ. Lekarz POZ, (2017) 3(4), 225-248.
Su LQ, Wang YD, Chi HY. Effect of curcumin on glucose and lipid metabolism, FFAs and TNF-α in serum of type 2 diabetes mellitus rat models. Saudi J Biol Sci. 2017 Dec;24(8):1776-1780.
Rolnik A, Olas B. „Mniszek pospolity (Tarraxum officiale)? SKARBNICA ZWIĄZKÓW PROZDROWOTNYCH.” Kosmos 68.1 (2019): 97-101.
Kędzia B, Hołderna-Kędzia E. „Miód i surowce roślinne w leczeniu chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego.” Postępy Fitoterapii 1 (2017): 42-46.
mgr Jagoda Szulc
MGR JAGODA SZULC, SPECJALISTA ELITE POLSKA, DIETETYK KLINICZNY, KTÓREGO CELEM JEST WPROWADZANIE DIETOTERAPII I ZMIAN STYLU ŻYCIA, A NIE TYLKO PRZECHODZENIE NA DIETĘ. SPECJALISTA W DZIEDZINIE CHORÓB GASTROENTEROLOGICZNYCH ORAZ CHORÓB AUTOIMMUNOLOGICZNYCH
