Wątroba – fabryka pracująca bez wytchnienia 24 godziny na dobę! Narząd mający ogromną rolę dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu ludzkiego, odpowiadający za blisko 500 różnych funkcji m.in.: uczestniczy w trawieniu, produkuje żółć, magazynuje glukozę w postaci glikogenu, przechowuje witaminy, neutralizuje wolne rodniki. Jedna z jej najważniejszych ról to oczyszczanie organizmu z toksyn. Co minutę filtruje ponad litr krwi oczyszczając ją ze zbędnych metabolitów w tym nadmiaru cholesterolu, hormonów, czy leków.
Czy nie należy jej się szczególna troska? Czy dbałość o zbilansowaną codzienną dietę wystarczy, a może potrzebne jest dodatkowe wsparcie w postaci odpowiedniej suplementacji?
W poniższym wpisie przedstawimy Wam przegląd składników, których suplementację warto rozważyć jeśli w codziennym życiu towarzyszy Ci przewlekły stres; spożywasz żywność przetworzoną i alkohol; stosujesz długotrwałe terapie lekowe czy antykoncepcję hormonalną.
CHOLINA
Cholina to rozpuszczalny w wodzie związek organiczny niezbędny do normalnego funkcjonowania organizmu. Chociaż ludzki organizm może syntetyzować cholinę de novo, synteza ta może okazać się niewystarczająca, przez co cholina staje się istotnym składnikiem diety.
Cholina jest integralną częścią niektórych fosfolipidów, które odgrywają ważną rolę w budowie i funkcji błon. Cholina odgrywa ważną rolę w metabolizmie i transporcie lipidów i cholesterolu. Cholina ponadto przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu homocysteiny. Dzieje się to poprzez udział w remetylowaniu homocysteiny (Hcy) do metioniny, gdzie cholina, poprzez betainę, przyczynia się do dostępności S-adenozylometioniny (SAM) jako uniwersalnego dawcy grup metylowych [1, 2].
Jak podaje EFSA niedobór choliny może przyczyniać się do stłuszczenia wątroby (stłuszczenie wątroby, które może prowadzić do niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD)) (Buchman i wsp., 1995).
NAJWAŻNIEJSZE FUNCJE CHOLINY:
- wspomaga prawidłowe funkcjonowanie wątroby,
- przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu tłuszczów,
- wchodzi w skład fosfolipidów – składnik błon komórkowych, w każdej komórce.
L-asparaginian L-ornityny
L-asparaginian L-ornityny (LOLA) jest solą dwóch aminokwasów endogennych: ornityny i kwasu asparaginowego. Zarówno L-ornityna, jak i L-asparaginian wchodzą w skład cyklu mocznikowego.
L-asparaginian L-ornityny wpływa na metabolizm azotu poprzez udział w eliminacji amoniaku. LOLA najprawdopodobniej wpływa na usprawnienie usuwania amoniaku z jednej strony poprzez zwiększoną syntezę mocznika, a z drugiej strony przez zwiększoną syntezę glutaminy. Dostarcza antyoksydacyjną glutaminę i glutation – ważny przeciwutleniacz dla hepatocytów. L-asparaginian L-ornityny wspiera prawidłowe funkcjonowanie wątroby także w sposób pośredni poprzez wpływ na poprawę mikrokrążenia w wątrobie [3].
NAJWAŻNIEJSZE FUNCJE L-asparaginianu L-ornityny:
- pomaga w usprawnieniu usuwania amoniaku,
- wpływa na zwiększenie ochrony przeciwutleniającej dla hepatocytów,
- pośredni wpływ na poprawę mikrokrążenia w wątrobie.
METIONINA
L-metionina jest jednym z dziewięciu aminokwasów niezbędnych u ludzi, który tworzy S-adenozylometioninę (SAM), kluczowego donora grupy metylowej w komórce.
Metionina jest niezbędna do wzrostu i naprawy tkanek. Działa również jako środek lipotropowy i zapobiega nadmiernemu gromadzeniu się tłuszczu w wątrobie. Metionina chelatuje metale ciężkie, takie jak ołów i rtęć, wspomagając ich wydalanie [4].
NAJWAŻNIEJSZE FUNCJE METIONINY:
- jest prekursorem głównego czynnika metylującego w organizmie, ważnego dla syntezy kwasów i białek, a także integralności i funkcji błon komórkowych,
- ułatwia procesy detoksykacji,
- działając jako środek lipotropowy – ułatwiający rozkład tłuszczów, zapobiega nadmiernemu gromadzeniu się tłuszczu w wątrobie.
OSTROPEST PLAMISTY / SYLIMARYNA
Ostropest plamisty jest rośliną znaną od starożytności ze swojego dobroczynnego wpływu na wątrobę. Dzieje się to głównie za sprawą flawonoidu zwanego sylimaryną zawartej w nasionach.
Sylimaryna jest ważnym przeciwutleniaczem i chroni wątrobę poprzez optymalizację funkcji wątroby i detoksykację. Działanie ochronne na komórki wątroby i przeciwutleniające sylimaryny wynika z jej zdolności do hamowania wolnych rodników, które są wytwarzane w wyniku metabolizmu substancji toksycznych, między innymi takich jak etanol czy acetaminofen. Sylimaryna działa jak „strażnik”, chroniąc wątrobę przed toksynami i wolnymi rodnikami. Naprawia również uszkodzenia komórek wątroby spowodowane chorobami, alkoholem i lekami [5, 6].
Jedną z najważniejszych funkcji ostropestu plamistego jest jego zdolność do zwiększania produkcji glutationu, „matki wszystkich przeciwutleniaczy”. Ostropest plamisty pomaga również zapobiegać wyczerpywaniu się glutationu.
W badaniu klinicznym z 2015 roku naukowcy odkryli, że 420 miligramów sylimaryny przyjmowanych codziennie przez 4 tygodnie zmniejszyło ryzyko uszkodzenia wątroby wywołanego lekami o 28% u osób przyjmujących leki przeciwgruźlicze.
NAJWAŻNIEJSZE FUNCJE SYLIMARYNY:
- działa jako zmiatacz wolnych rodników,
- zmniejsza dysfunkcję wątroby,
- zmniejszając stres oksydacyjny i wynikającą z niego cytotoksyczność, sylimaryna chroni nienaruszone komórki wątroby lub komórki, które nie zostały jeszcze nieodwracalnie uszkodzone.
WITAMINY Z GRUPY B
NAJWAŻNIEJSZE FUNCJE WITAMIN Z GRUPY B:
– Tiamina, ryboflawina, witamina B6, witamina B12 przyczyniają się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego [7, 8, 9, 10].
– Ryboflawina przyczynia się do ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym [8].
– Witamina B6 przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu białka i glikogenu [12] oraz prawidłowej syntezy cysteiny [9].
– Witamina B6 i witamina B12 przyczyniają się do utrzymania prawidłowego metabolizmu homocysteiny [9, 11].
– Witamina B12 odgrywa rolę w procesie podziału komórek [11].
N-acetylocysteina
N-acetylocysteina (NAC) to przeciwutleniacz roślinny naturalnie występujący w cebuli, jest prekursorem glutationu. NAC może odwrócić niewydolność wątroby spowodowaną innymi uszkodzeniami, takimi jak nadmierne spożycie alkoholu lub zanieczyszczenia środowiska [13]. Podczas detoksykacji NAC jest niezbędny do uzupełnienia i utrzymania poziomu glutationu w organizmie.
NAJWAŻNIEJSZE FUNCJE N-acetylocysteiny:
- jest prekursorem glutationu, przez co ma właściwości przeciwutleniające,
- bierze udział w detoksykacji.
FOSFOLIPIDY
Fosfolipidy czyli podstawowy budulec błon komórkowych. Niezbędne fosfolipidy wykazują działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne i modulujące apoptozę. Są one głównie włączane do lipoprotein o dużej gęstości i do wszystkich struktur hepatocytów zawierających błonę komórkową. Niezbędne fosfolipidy mają zdolność wbudowywania się w uszkodzone błony komórkowe komórek wątroby [15].
NAJWAŻNIEJSZE FUNCJE FOSFOLIPIDÓW:
- wpływają na normalizację stężenia cholesterolu,
- wspomagają trawienie tłuszczów i zwiększają wchłanianie zawartych w nich witamin.
Lista możliwych składników jest długa tak jak długa jest lista dostępnych preparatów w sprzedaży reklamowanych jako preparaty wspierające wątrobę. Przed wyborem tego właściwego warto spojrzeć i przeanalizować dokładnie skład, tak aby znaleźć taki, który będzie kompleksowo wpływał na poprawę funkcjonowania wątroby.
Bibliografia:
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA). Dietary Reference Values for choline. 2016. https://doi.org/10.2903/j.efsa.2016.4484.
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to choline and contribution to normal lipid metabolism (ID 3186), maintenance of normal liver function (ID 1501), contribution to normal homocysteine metabolism (ID 3090), maintenance of normal neurological function (ID 1502), contribution to normal cognitive function (ID 1502), and brain and neurological development (ID 1503) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 2011;9(4):2056. [23 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2011.2056. Available online: www.efsa.europa.eu/efsajournal.
- Ali Canbay, Jan‑Peter Sowa. l‑Ornithine l‑Aspartate (LOLA) as a Novel Approach for Therapy of Non‑alcoholic Fatty Liver Disease. Drugs. 2019; 79(1):S39–S44. DOI:10.1007/s40265-018-1020-5.
- https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Methionine.
- János Féher et al. Silymarin in the prevention and treatment of liver diseases and primary liver cancer. Curr Pharm Biotechnol. 2012;13(1):210-7.doi: 10.2174/138920112798868818.
- Nancy Vargas-Mendoza et al, Hepatoprotective effect of silymarin. World J Hepatol. 2014; 6(3): 144–149.
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific Opinion on substantiation of health claims related to thiamine and energy-yielding metabolism (ID 21, 24, 28), cardiac function (ID 20), function of the nervous system (ID 22, 27), maintenance of bone (ID 25), maintenance of teeth (ID 25), maintenance of hair (ID 25), maintenance of nails (ID 25), maintenance of skin (ID 25) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006 on request from the European Commission. EFSA Journal 2009; 7(9):1222. [18 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2009.1222. Available online: www.efsa.europa.eu.
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to riboflavin (vitamin B2) and contribution to normal energy-yielding metabolism (ID 29, 35, 36, 42), contribution to normal metabolism of iron (ID 30, 37), maintenance of normal skin and mucous membranes (ID 31,33), contribution to normal psychological functions (ID 32), maintenance of normal bone (ID 33), maintenance of normal teeth (ID 33), maintenance of normal hair (ID 33), maintenance of normal nails (ID 33), maintenance of normal vision (ID 39), maintenance of normal red blood cells (ID 40), reduction of tiredness and fatigue (ID 41), protection of DNA, proteins and lipids from oxidative damage (ID 207), and maintenance of the normal function of the nervous system (ID 213) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 2010;8(10):1814. [28 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2010.1814. Available online: www.efsa.europa.eu/efsajournal.htm.
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to vitamin B6 and contribution to normal homocysteine metabolism (ID 73, 76, 199), maintenance of normal bone (ID 74), maintenance of normal teeth (ID 74), maintenance of normal hair (ID 74), maintenance of normal skin (ID 74), maintenance of normal nails (ID 74), contribution to normal energy-yielding metabolism (ID 75, 214), contribution to normal psychological functions (ID 77), reduction of tiredness and fatigue (ID 78), and contribution to normal cysteine synthesis (ID 4283) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 2010;8(10):1759. [24 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2010.1759.
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific opinion on the substantiation of health claims related to vitamin B12 and red blood cell formation (ID 92, 101), cell division (ID 93), energy-yielding metabolism (ID 99, 190) and function of the immune system (ID 107) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006 on request from the European Commission. EFSA Journal 2009; 7(9): 1223. [16 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2009.1223. Available online: www.efsa.europa.eu.
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to vitamin B12 and contribution to normal neurological and psychological functions (ID 95, 97, 98, 100, 102, 109), contribution to normal homocysteine metabolism (ID 96, 103, 106), maintenance of normal bone (ID 104), maintenance of normal teeth (ID 104), maintenance of normal hair (ID 104), maintenance of normal skin (ID 104), maintenance of normal nails (ID 104), reduction of tiredness and fatigue (ID 108), and cell division (ID 212) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006. EFSA Journal 2010;8(10):1756. [23 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2010.1756. Available online: www.efsa.europa.eu/efsajournal.htm.
- EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA); Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to vitamin B6 and protein and glycogen metabolism (ID 65, 70, 71), function of the nervous system (ID 66), red blood cell formation (ID 67, 72, 186), function of the immune system (ID 68), regulation of hormonal activity (ID 69) and mental performance (ID 185) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/2006 on request from the European Commission. EFSA Journal 2009; 7(9):1225 [20 pp.]. doi:10.2903/j.efsa.2009.1225. Available online: www.efsa.europa.eu.
- Vida Mokhtari et al. A Review on Various Uses of N-Acetyl Cysteine. Cell J. 2017; 19(1): 11–17.
- Kívia Queiroz de Andrade et al. Oxidative Stress and Inflammation in Hepatic Diseases: Therapeutic Possibilities of N-Acetylcysteine. Int. J. Mol. Sci. 2015, 16, 30269–30308; doi:10.3390/ijms161226225.
- Daria L Varganova, et al. Essential phospholipids for people with non‐alcoholic fatty liver disease. Cochrane Database Syst Rev. 2019; 2019(4): CD013301.
- Karłowicz-Bodalska K., Bodalski T., Znaczenie surowców roślinnych w leczeniu schorzeń wątroby, Postępy Fitoterapii 2007, 3: s. 155-167
- Ptasznik A., Rola sylimaryny w zapobieganiu i leczeniu chorób wątroby, Postępy Fitoterapii 2004, 4: s. 189-190.
Z wykształcenia farmaceutka, absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Od początku swojej ścieżki zawodowej ukierunkowana na tematy związane z medycyną spersonalizowaną. Główny obszar zainteresowań dotyczy wpływu dedykowanego postępowania żywieniowego na skuteczność terapii lekowych u osób z chorobami rzadkimi, metabolicznymi i autoimmunologicznymi. Zawodowo zajmuje się realizacją multidyscyplinarnych projektów badawczo-rozwojowych dla podmiotów z branży farmaceutycznej i spożywczej.
Aleksandra Papp
